Wścieklizna u psa. Jakie są objawy tej choroby i jak zapobiegać zakażeniu?

Wścieklizna to choroba nieuleczalna, atakująca układ nerwowy. W Polsce szczepienie psa przeciw wściekliźnie jest obowiązkowe i wszyscy opiekunowie psów muszą o tym pamiętać – inaczej mogą zapłacić wysoką karę. Kiedy szczeniak powinien otrzymać pierwszą dawkę szczepionki przeciwko wściekliźnie i kiedy należy poddać psa obserwacji? Wścieklizna u psa – wszystko, co warto wiedzieć o tej chorobie!

Czym jest wścieklizna u psa?

Wścieklizna jest chorobą wirusową wywoływaną przez wirus wścieklizny Rabies lyssavirus. Wciąż nie opracowano na nią skutecznego lekarstwa. Śmiertelność w razie zachorowania wynosi 99.9%. Polska nazwa schorzenia nawiązuje do jego specyficznych objawów, które obejmują między innymi silne pobudzenie i agresję.

Jak pies może zarazić się wścieklizną?

Do zarażenia wścieklizną dochodzi poprzez kontakt śliny chorego zwierzęcia z otwartą raną lub błoną śluzową, najczęściej poprzez ugryzienie. Źródłem zakażenia wścieklizną są przede wszystkim dzikie zwierzęta chore na wściekliznę (na przykład lisy, borsuki czy nietoperze). Pies może zarazić się wścieklizną także podczas kontaktu z nieszczepionymi psami lub kotami, choć są to coraz rzadkie przypadki ze względu na obowiązek szczepień.

Przebieg wścieklizny u psa

Przebieg choroby podobny jest u wszystkich zwierząt. Wirus wścieklizny po przedostaniu się do organizmu zwierzęcia namnaża się w mięśniach. Następnie atakuje nerwy obwodowe i rdzeń kręgowy, poprzez który trafia do mózgu zwierzęcia. Tam wywołuje stany zapalne i ulega szybkiej replikacji, by następnie rozprzestrzenić się po całym organizmie. W ostatniej fazie rozwoju choroby wirus zajmuje ślinianki i obecny jest w ślinie chorego osobnika.

Objawy wścieklizny u psa

Po kontakcie z wirusem choroba może nie rozwinąć się nawet przez wiele miesięcy i nie dawać żadnych objawów. Dopiero po namnożeniu się patogenów i ich przeniknięciu do mózgu występować będą wyraźne symptomy. Choroba ta może przybrać formę gwałtowną (klasyczną) lub porażenną. W przypadku tej pierwszej, objawy wścieklizny u psa zależne będą od fazy choroby i obejmują kolejno:

• gorączkę,
• zmęczenie,
• zmianę zwyczajów,
• odporność na ból,
• silne pobudzenie,
• agresję,
• drżenia mięśni,
• światłowstręt,
• wodowstręt.

W ostatnim etapie choroby dochodzi do paraliżu mięśni pyska, co uniemożliwia psu przełykanie śliny – stąd ślinotok i piana na pysku. Śmierć u psa ze wścieklizną następuje zazwyczaj poprzez uduszenie wywołane paraliżem krtani. Wścieklizna porażenna nie wywołuje natomiast pobudzenia, przez co zwana jest także „cichą wścieklizną”.

Objawy wścieklizny u człowieka

U ludzi objawy kliniczne wścieklizny są podobne i należą do nich:

• zmiana zachowania,
• ból głowy,
• gorączka,
• drgawki,
• omamy,
• ślinienie się,
• niepokój.

Po wystąpieniu tych objawów najczęściej dochodzi do zatrzymania akcji oddechowej lub silnych konwulsji, które kończą się śmiercią.  Kiedy widoczne są silne objawy tej choroby, to zazwyczaj jest już za późno na ratunek, gdyż wirus dokonuje wówczas nieodwracalnych zmian w organizmie człowieka. Jeśli więc doszłoby do ugryzienia przez zwierzę, które podejrzewa się o wściekliznę, to nie można zwlekać z rozpoczęciem działań.

Co zrobić w przypadku pogryzienia przez zwierzę?

W Polsce przypadki zachorowania ludzi na wściekliznę to już rzadkość. W naszym kraju istnieje obowiązek szczepienia psów na wściekliznę, co znacząco ogranicza rozprzestrzenianie się tej choroby. Profilaktyka dotyczy nie tylko zwierząt domowych, lecz także zwierząt dzikich. Do lasów zrzucane są szczepionki służące do ochrony przed tą chorobą. W Polsce wciąż największą rolę w rozprzestrzenianiu wścieklizny przypisuje się lisom. Dlatego szczepionki zrzucane są w wyznaczonych terminach, w rejonach szczególnego zagrożenia, na które to tereny wychodzą lisy. To wszystko w celu zapewnienia maksymalnej ochrony zarówno ludziom, jak i psom.

Choć w Polsce nadal zdarzają się pojedyncze przypadki wścieklizny wśród zwierząt domowych. Warto też pamiętać o tym, że do zakażenia może dojść nie tylko przez pogryzienie, ale groźny może być już sam kontakt ze śliną zarażonego zwierzęcia.

W przypadku pogryzienia przez zwierzę podejrzane o wściekliznę, przede wszystkim należy jak najszybciej po ugryzieniu bardzo dokładnie przemyć ranę i od razu udać się do lekarza. Jeśli nie wystąpiły dotąd wyżej wymienione objawy, można jeszcze coś zrobić – przede wszystkim podjąć próbę uodpornienia poprzez podanie człowiekowi anatoksyny. Zdiagnozowanie wścieklizny u człowieka nie jest łatwe, a testy często dają fałszywe wyniki. Dlatego, jeśli istnieje ryzyko zakażenia, zazwyczaj stosuje się serię szczepionek mających uodpornić organizm przed namnażającym się wirusem.

Obserwacja psa w kierunku wścieklizny

Obserwacja w kierunku wścieklizny powinna być przeprowadzania w przypadku każdego psa, który ugryzł lub podrapał człowieka. Obserwacja taka przebiega według stałego schematu, a oceny psa dokonuje lekarz medycyny weterynaryjnej. Trwa ona zazwyczaj 15 dni, podczas których opiekun musi 4 razy zgłosić się z psem wyznaczonego lekarza weterynarii upoważnionego do przeprowadzania takich obserwacji. Opiekun psa ma obowiązek okazać go w 1., 5., 10. i 15. dniu, licząc od dnia zranienia człowieka.

Wirus w ślinie psa namnaża się dopiero w ostatnim stadium rozwoju wścieklizny, dlatego wystąpienie objawów choroby u psa w ciągu dwóch tygodni od pogryzienia będzie świadczyć o tym, że zwierzę mogło zakazić człowieka wirusem. O każdym przypadku wścieklizny u psa musi być poinformowany powiatowy lekarz weterynarii – tak, jak w przypadku innych chorób podlegających obowiązkowi zwalczania z urzędu.

Szczepienie przeciwko wściekliźnie może uchronić psa przed zakażeniem

Wścieklizna jest chorobą zakaźną, na którą nie opracowano skutecznego leku. Psa ze wścieklizną nie da się więc w żaden sposób wyleczyć. Jedynym sposobem na uchronienie psa przed tą chorobą są szczepienia ochronne.

Dlatego każdy właściciel psa jest zobowiązany do tego, aby zaszczepić swojego pupila przeciwko wściekliźnie najpóźniej w czwartym miesiącu życia. Szczepienia na wściekliznę należy według polskiego prawa powtarzać co roku przez całe życia psa. Informacja o szczepieniu musi znaleźć się w książeczce zdrowia psa.

Istnieją kraje, które nie mają obowiązku szczepień, jak Islandia, gdzie po prostu nie występuje wścieklizna. Są i takie, w których szczepi się psy co dwa-trzy lata, gdyż ryzyko występowania tej choroby jest mniejsze. Czy u nas też kiedyś będzie dokonana zmiana? Jeśli miałyby wejść szczepienia obowiązkowe co dwa czy trzy lata, to prawdopodobnie z koniecznością corocznego badania poziomu przeciwciał. Wtedy trzeba by było wykonać szczepienie szybciej, jeśli zaszłaby taka konieczność.

Współautorzy: Agnieszka Czylok