Pies domowy (Canis lupus familiaris) – wyjątkowo zróżnicowany gatunek. Czy wiesz o nim wszystko?

Pies domowy to ssak drapieżny, będący przedstawicielem rodziny psowatych (Canidae). Gatunek ten cieszy się niesłabnącą popularnością, choć jego rola w życiu człowieka nieustannie się zmienia. Od udziału w polowaniu, obrony, przez stróża majątku i funkcje pasterskie, siłę pociągową, tropienie osób zaginionych, pomoc w operacjach wojskowych, detekcję materiałów niebezpiecznych, aż po wykrywanie chorób czy pomoc w terapii – psy żyją obok człowieka od wieków i trwale zapisują się w jego historii.

Pies domowy – wygląd

Pies domowy jest najbardziej zróżnicowanym gatunkiem w świecie zwierząt. W zależności od rasy wysokość w kłębie może wynosić od kilkunastu centymetrów do ponad metra. Waga natomiast oscyluje w zakresie od 1,5 kg do ponad 120 kg.

Zdarzają się ekstremalnie małe lub duże osobniki, nie są one jednak pożądane ze względu na zdrowie i komfort zwierząt. Cechy te nie powinny być utrwalane w dalszej hodowli. Jednym z największych psów, wpisanym do Księgi Rekordów Guinnessa, był dog niemiecki Zeus, który w kłębie mierzył 111 cm, a stojąc na tylnych łapach, osiągał wysokość 226 cm. Najmniejszym pieskiem była natomiast suczka rasy chihuahua o imieniu Miracle Milly, która miała niecałe 10 cm w kłębie i ważyła około pół kilograma.

Rodzaje włosa u psa

Wśród psich ras występuje kilka rodzajów włosa, zróżnicowanych pod kątem długości, struktury i warstw. Okrywy włosowe sprawiają, że rasy mocno różnią się od siebie i wymagają odmiennych sposobów pielęgnacji futra. Innych zabiegów będzie wymagać wyżeł niemiecki szorstkowłosy, cavalier king charles spaniel, yorkshire terrier czy golden retriever. Jeszcze inną pielęgnację, skupioną na skórze, należy stosować w przypadku ras bezwłosych, jak nagi pies meksykański czy grzywacz chiński. 

Zdarza się, że w obrębie jednej rasy występują dwie, a nawet więcej odmian włosa. Przykładem są jamniki, wśród których wyodrębnia się aż trzy rodzaje włosa (krótki, długi i szorstki), lub owczarki szkockie collie, które mogą być długo- lub krótkowłose. 

Budowa ciała psa

Różnice w wyglądzie dotyczą także budowy ciała. Psy mają pyski o różnej długości kufy i fafli, uszy stojące, złamane lub wiszące. Sylwetka jest wydłużona bądź zbliżona do kwadratu. Bywają zbudowane masywnie i krępo lub są bardzo szczupłe i delikatne. Różnią się też kształtem i osadzeniem ogona.

W niektórych rasach zauważalny jest nieduży dymorfizm płciowy. Suka bywa nieco mniejsza od samca, może również być mniej obficie owłosiona.

Pies domowy – długość życia i rozmnażanie

Średnia długość życia psa to kilkanaście lat. Zazwyczaj małe psy żyją dłużej niż przedstawiciele dużych ras. Różnica ta może wynosić nawet 10 lat. 

Ruja u psa domowego występuje zwykle raz lub dwa razy w ciągu roku. W czasie tzw. cieczki możliwe jest zajście suki w ciążę. Trwa ona około 2 miesięcy. Zależnie od rasy, wieku suki czy jej wielkości w miocie może być od jednego do nawet kilkunastu szczeniąt. W pierwszym etapie życia ssaki te żywią się mlekiem matki. Szczeniaki zaczynają jeść stały pokarm po kilku tygodniach. 

Ścisła kontrola rozrodu pomaga w ograniczaniu przypadkowych skojarzeń i bezdomności wśród psów. Ich rozmnażanie powinno odbywać się wyłącznie z użyciem rasowych, wyselekcjonowanych i zdrowych osobników, w hodowlach należących do uznanych stowarzyszeń, takich jak Międzynarodowa Federacja Kynologiczna (FCI).

Zmysły psa domowego

Podstawowym zmysłem każdego psa jest węch. W zależności od rasy jest on 40, a nawet 60 razy lepszy niż ludzki. Każdy, nawet najmniejszy piesek może zostać zaangażowany w ćwiczenia i zabawy węchowe. Należy jedynie dostosować poziom trudności do możliwości fizycznych konkretnego osobnika, co nie zawsze jest możliwe w przypadku innych aktywności. Choć buldog angielski nie będzie tak wybitnym psem tropiącym, jak m.in. ogar polski, to również dla niego satysfakcjonujące będzie węszenie zwieńczone nagrodą!

Psy słyszą o wiele lepiej niż ludzie. Potrafią też świetnie interpretować ton głosu opiekuna i wyczuwają jego nastrój. Wzrok psa jest natomiast dość słaby w porównaniu do zdolności widzenia u człowieka, jednak wystarczający, by zauważyć ruch potencjalnej ofiary i z uwagą wpatrywać się w programy przyrodnicze w telewizji. Jest również lepszy od ludzkiego po zmroku.

Udomowienie psa

Wspólna historia człowieka i psa jest długa i pełna niewiadomych. Możliwe, że do udomowienia psa doszło niezależnie w kilku zakątkach świata. Różne źródła i wyniki badań szacują, że mogło ono nastąpić już 20–40 tys. lat temu. Kilkanaście tysięcy lat temu na terenie Eurazji żyło co najmniej pięć różnych linii ewolucyjnych psów. Rysunki naskalne sprzed kilku tysięcy lat przedstawiają ludzi i psy na wspólnych polowaniach. 

Niektóre teorie na temat pochodzenia psa domowego wskazują, że jego przodkiem jest wilk. Potwierdzają to m.in. porównania wyników badań krwi, wielkości mózgu i budowy zębów, a także obserwacje zachowań społecznych. Udział w powstaniu tego gatunku mogły mieć również szakale i kojoty.

Canis familiaris czy Canis lupus familiaris?

W 1758 r. Karol Linneusz opisał wilka pod nazwą Canis lupus, a psa pod nazwą Canis familiaris. Późniejsze uzgodnienia dotyczące prawdopodobnego pochodzenia psa od wilka wymusiły powstanie nazwy systematycznej Canis lupus f. familiaris. Obecnie oba określenia są traktowane w nomenklaturze zoologicznej jako poprawne i można je odnaleźć w różnych encyklopediach.

Występowanie psa domowego

Pies, jako udomowiony gatunek, nie jest naturalną składową żadnego środowiska. Towarzyszy człowiekowi i wraz z nim pojawia się w różnych przestrzeniach życiowych. ISSG (Invasive Species Specialist Group) uznaje psa domowego za gatunek inwazyjny. Nie istnieją dzikie psy domowe. Obecność osobników zdziczałych i bezpańskich jest wynikiem zaniedbań człowieka w zakresie opieki i kontroli rozrodu.

Pierwotne rasy psów

Istnieją rasy, które według przeprowadzonych badań charakteryzują się największym podobieństwem genetycznym do wilków. Do tzw. ras pierwotnych zaliczają się:

• husky syberyjski;
• samojed;
• akita;
• shiba inu;
• alaskan malamute;
• chow chow;
• terier tybetański;
• chart afgański;
• chart perski;
• shar pei;
• basenji;
• shih tzu;
• lhasa apso;
• pekińczyk.

Należy podkreślić, że w badaniach nie uwzględniono wszystkich występujących ras ani możliwości uzyskania wysokiej zbieżności genetycznej psa przez niedawne krzyżowanie z wilkiem. Niekoniecznie zatem rasy pierwotne będą jednocześnie najstarszymi.

Poszczególne rasy psa domowego zostały stworzone w różnych celach. Aktualnie wiele psów różnych ras pełni głównie funkcję zwierząt towarzyszących i traktowane są jak pełnoprawni członkowie rodzin. Ich naturalne i rasowe predyspozycje mogą i powinny być jednak wykorzystywane choćby rekreacyjnie. Do wyboru opiekun psa ma rozmaite sporty i inne aktywności, które warto dostosować do możliwości fizycznych, wieku i usposobienia psa. Dzięki temu wspólne życie człowieka i psa może być dużo lepsze.