Hodowla hodowli nierówna

W wyścigach psich zaprzęgów siła nie odgrywa już tak wielkiej roli jak tysiące lat temu na Dalekiej Północy, gdy zależało od niej ludzkie życie. Dziś najważniejsza jest prędkość, a w wyścigach dystansowych biegają przede wszystkim alaskan husky – długonogie psy średniej wielkości, o lekkim kośćcu, ale bardzo wytrzymałe i wydajne energetycznie, czyli potrzebujące mało energii do wykonania wysiłku. Na Alasce i w Kanadzie żyje ich ponad 350 tys., a w Europie – mimo długiej tradycji hodowli psów rasowych – stanowią blisko połowę zaprzęgów.

Długodystansowiec Alaskan Husky
O uznanie alaskan husky jako rasy do dziś nikt nie wystąpił. Żadnemu z maszerów – czyli psich zaprzęgowców – na tym nie zależy. Alaskan husky różnią się zresztą wyglądem. Łączy je natomiast niebywały zapał do pracy, wytrwałość i niezwykłe zdolności regeneracyjne.
W egzotycznym dla nas świecie wyścigów psich zaprzęgów w ekstremalnych warunkach Dalekiej Północy – takich jak Iditarod, Jukon Quest, Grande Portage – hodowcami alaskan husky są znani zawodnicy. Psy od nich kosztują nieraz znacznie więcej niż potomstwo najbardziej utytułowanych czworonogów. Nie mają oficjalnych rodowodów, a gdyby ktoś pokusił się o napisanie wzorca, to zmieściłyby się w nim zaledwie z grubsza. Za to z wielopokoleniowych rodowodów – do niedawna odręcznie pisanych przez hodowców – dowiemy się, w czyim zaprzęgu biegali przodkowie tych psów, a porównując daty, zorientujemy się, jakie osiągnięcia wyścigowe mają na koncie. Jeśli ktoś potrzebuje lidera, musi wybrać psa, którego większość przodków była liderami. W hodowli stosuje się zasadę, że najpierw psy się trenuje i wystawia w wyścigach, a tylko te, które odniosą sukcesy, są używane do rozrodu.

Greyster – sprinter z kłapciatymi uszami
W Europie większość wyścigów psich zaprzęgów to wyścigi sprinterskie. Zadaniem psów jest osiągnięcie jak największej prędkości na stosunkowo krótkim odcinku (średnio około 2-km na psa w zaprzęgu). Dzisiejszy sprinter ma wygląd zbliżony do wyżła, ale sylwetkę atlety.
Najszybsze psy na ziemi – charty – są zbyt mało wytrzymałe, aby brać udział w wyścigach zaprzęgów. Użyto ich jednak do wyhodowania najpopularniejszych obecnie psów sprinterskich – greysterów. Bazę w ich tworzeniu stanowiły wyżły niemieckie krótkowłose i charty angielskie. Praca hodowców skupiła się na utrzymaniu szybkości – zwiększonej dolewką krwi greyhounda – przy zachowaniu wytrzymałości wyżła. Obecnie w greysterach pozostało jednak mało charciej krwi, która okazała się zbyt energochłonna. Również i te psy, selekcjonowane wyłącznie pod kątem użytkowości, nie są uznane przez organizacje kynologiczne – nikt się o to nigdy nie starał.
Wygląd greysterów nie kojarzy się z Daleką Północą – przypominają raczej duże, smukłe wyżły z kłapciatymi uszami i długim, cienkim, charcim ogonem. Są bardzo wymagające pod względem żywieniowym, ale też dzięki szybkiej przemianie materii osiągają w biegu pokaźną prędkość. Odporność na mróz nie jest im specjalnie potrzebna, śpią wszak w komfortowych warunkach, a w razie potrzeby noszą ubrania i buty. Podczas mistrzostw świata w sprincie, które odbywały się na zamarzniętej rzece Jukon w Dawson City – legendarnym mieście kanadyjskiej Dalekiej Północy – wszystkie greystery ekipy norweskiej ubrane były w zgrabne błękitne kostiumy, zakrywające także chude, kościste łapy. Ale za to w skijoringu Skandynawowie nie mieli sobie równych.

Eurodog – najlepszy na średnie dystanse
Dlaczego akurat Skandynawowie są prekursorami pracy hodowlanej nad krzyżówkami psów zaprzęgowych w celu poprawienia ich możliwości sprinterskich? Z pewnością dlatego, że w tradycjach skandynawskich ma swój początek jedna z dyscyplin sportu psich zaprzęgów – pulka. Niegdyś myśliwy wyruszał zimą na polowanie na nartach. Towarzyszył mu pies myśliwski, którego dodatkowym zadaniem było ciągnięcie małych sanek (po fińsku pulkka) z ekwipunkiem, służących też później do transportu ubitej zwierzyny.
Najsłynniejszy obecnie Szwed na Alasce Egil Elis ściga się – i jest niepokonany w ojczyźnie wyścigów zaprzęgów – na psach nazywanych przez amerykańskich maszerów „eurodogs”. W ich tworzeniu wykorzystano zarówno greystery, jak i pointery oraz alaskan husky. Eurodogi królują na średnich dystansach, dzięki zdecydowanie większej niż u greysterów wytrzymałości odziedziczonej po alaskan husky.
Maszerzy – hodowcy psów zaprzęgowych – często sprzedają dopiero roczne czworonogi, już zaprzęgane i trenowane, co ułatwia nabywcom wybór. Znawca, obserwując szczenięta i młode psy, jest w stanie określić, które miejsce w zaprzęgu będzie dla nich najlepsze.
Mimo że hodowla użytkowych psów zaprzęgowych nie jest objęta nadzorem żadnego ze związków kynologicznych, tu także dba się o to, aby rozmnażać najlepsze zwierzaki. Tyle że w tym wypadku najlepszy nie znaczy najładniejszy, ale najszybszy, najlepiej pracujący, najbardziej wytrzymały. I choć wielu kynologów oburza się, że w sporcie psich zaprzęgów używane są specjalnie w tym celu prowadzone krzyżówki, to warto przypomnieć, jak powstało wiele dzisiejszych uznanych i popularnych na wystawach ras psów – niejednokrotnie właśnie w drodze różnych krzyżówek!